Pazo de Mariñán

Vos xardíns do Pazo de Mariñán forman parte dá Roteiro Europeo de Xardíns Históricos (European Route of Historic Gardens)

A Roteiro Europeo de Xardíns Históricos é uns dous Itinerarios Europeos certificados polo Consello de Europa. Este roteiro pretende recoñecer ou valor histórico, artístico e social dous xardíns históricos e dela forman parte países como Xeorxia, Alemaña, Hungría, Grecia, Italia, Polonis, Portugal e España.

Ou programa dous Itinerarios Culturais Europeos foi lanzado polo Consello de Europa en 1987 coa declaración do Camiño de Santiago como primeira roteiro cultural. Dende entón, este programa ten identificadas 38 roteiros temáticos en 60 países de Europa (https://www.coe.int/es/web/cultural-routes).

Vos itinerarios Culturais do Consello de Europa son unha invitación a viaxar e descubrir ou rico e diverso patrimonio de Europa a través de nexos comúns como a historia e ou patrimonio cultural compartido. Lestes itinerarios poñen
en práctica valóresvos do Consello de Europa a través do diálogo intercultural e vos intercambios mutuos, máis alá dás fronteiras, para lograr un turismo responsable e sostible.

A certificación "Itinerario Cultural do Consello de Europa" é unha garantía de excelencia que permite aos itinerarios beneficiarse dunha serie de actividades innovadoras:

• cooperacion en investigación e desenvolvemento.
• mellora dá memoria, historia e patrimonio eurpeo
• intercambios culturais e educativos para a mocidade europea
• a práctica cultural e desenvolvemento cultural sostible
• sinerxías entrar as autoridades nacionais, rexionais e locais

Mariñán entre vos pazos galegos

Co termo "Pazo" desígnase de maneira xenérica as casas patruciais galegas non campo. Edificacións que contan normalmente con trazos heráldicos e santuarios superiores á media. Sen embargo este termo, que deriva do latín "palatíum" resulta ás veces ambiguo e indeterminado. "Pazo" é un vocábulo de uso tardío e a súa consolidación débese ou emprego que do mesmo fan escritores como a condesa Pardo Bazán, Valle-Inclán e Otero Pedrayo, entre outros. Na literatura galega do XIX, ou tema dá vida e decadencia dous pazos faise frecuente.

As orixes do Pazo de Mariñán situanse a mediados do século XV, nunha defensa mandada construír por Gómez Pérez das Mariñas, nobre cabaleiro dá corte de Juan II/II, que participou dunha maneira activa nas loitas Irmandiñas. Gómez Pérez das Mariñas autotitulouse "Señor dás Mariñas, de Mesía e de Moscoso". A construción inicial coñécese como "de Bergondo", non de Mariñán.

Ou Pazo e vos seus xardíns son conxunto histórico-artístico e monumental por Real Decreto do 5 de outubro de 1972. Entre 1972 e 1975 a Deputación provincial promove as obras de reconstrución e ampliación cunha nova á residencial.

Na actualidade ten tres usos: actos institucionais, centro de cursos e museo do propio Pazo, reunindo boa parte dá colección artística dá Deputación.

As liñaxes de Mariñán

Ou investigador coruñés Carlos Martínez Barbeito foi ou gran estudoso e autor de "Torres Pazos e Liñaxes dos Pazos Galegos". Polo sabemos que Mariñán desde Gómez Pérez das Mariñas vai herdándose de pais a fillos. É unha liña xenealóxica que, sen rupturas, desemboca en Don Gerardo Bermúdez de Castro e Suárez de Deza, señor de Láncara. Non seu sangue conflúen boa parte dás grandes liñaxes galegas: as casas de Traba, Altamira, Lemos, Luís de Pimentel e Sotomayor, tristemente coñecido xa que intentou asasinar á súa mesma esposa, Inés de Ribadeneyra, nas dependencias do pazo .... Oca, Sarmiento, Ulloa, Suárez de Deza, Osorio, Láncara.... 

Ou último propietario, don Gerardo Bermúdez de Castro frecuenta ambiéntesvos dá aristocracia madrileña nos que é común substituír ou apelido polo título nobiliario, de modo que foi coñecido polos seus coetáneos como "Gerardo Láncara". Por este motivo a súa posesión mariñá denominouse "Pazo de Láncara"durante varios anos, nome que aínda lle dan vos veciños de idade máis avanzada. Ou morrer en 1936 solteiro e sen fillos, aínda que tinga irmáns, legou ou Pazo á deputación para fins sociai

Arquitectura barroca que busca contrastes

A arquitectura do Pazo presenta en planta unha estrutura en "Ou", configuración típica de moitas destas construccións. A fachada principal presídea unha escalinata, dás denominadas "imperiais". Na súa parte baixa dúas esculturas en pedra representan a dous serventes en actitude de recibir ou recén chegado. Ou subir por ela ou visitante accede á sala de entrada que fai de recibidor e distribuidor ás demais dependencias.

A fachada posterior merece unha especial atención. Domínaa unha ampla terraza con balaustradas graníticas e unha curiosa organización de accesos, pois intercala tramos crebados en ángulo, rematados con esculturas de vasos, fontes e canles para xogos de auga. Todo isto realizado en granito galego e con similar inspiración a algunhas grandes escalinatas barrocas de Compostela.

Aínda que as escalinatas de Mariñán evocan para moitos a arquitectura palacial italiana, quizais esteamos perante unha creación de Fernando de Casas Novoa, autor dá fachada do Obradoiro na catedral de Santiago.

A terraza é a solaina que, como ou seu nome indica é ou sitio destinado a tomar ou sol. Isto explica a existencia de bancos na parede. Unhas portas dan ou interior,que comunican co antigo comedor, de maneira que se ou tempo acompañaba convertíase nunha prolongación dás dependencias interiores. Actúa como nexo de unión con esa outra sala de estar ou aire libre que é ou xardín.

Non interior destaca a grande lareira; cociña e lugar de encontro dous serventes dá casa, ademais de quentar ou comedor e vos apousentos dous señores. Non deixaremos de ver ou tiro dá cheminea.

A horizontalidade imperante nos pazos galegos vese rota unicamente pola torre e a cheminea. As grandes dimensións explícanse en parte pola tendencia do Barroco a buscar efectos sorpresa e sensación de inestabilidade, que se traducen en colocar grandes volumes nas partes altas dous edificios.

Ou vestíbulo é a entrada á parte nobre. Nesta zona vos pisos serían de madeira de castiñeiro, carballo ou piñeiro. Noutras zonas usaríase a pedra, como é ou caso dá lareira, en terra, quedaban as adegas, as despensas, as cortes e outras estancias dá planta inferior.

A capela podar ter unha primitiva fundación coa segunda filla de Gómez Pérez das Mariñas, doa Constanza, que herdou esta casa. Sen embargo non século XVIII, dentro dás pautas estilísticas do Barroco, levouse a cabo unha absoluta reforma. fachada con campanario e pináculos rematados en bólas é propia dese século. Contrariamente ou retablo non penetra non racionalismo neoclasicista.

Tal como indica ou refrán popular Pombal, capela e ciprés, pazo é". A capela é un elemento case obrigado xa sexa arrimada ou edificio principal ou independente. Non caso de Mariñán é de grande tamaño e dispón de dúas portas; unha na parte superior pola que accedían donos e achegados ou pequeno coro ou tribuna e outra na planta baixa, formando ángulo recto coa fachada principal dá casa, pola que entraban ou resto de asistentes ou culto. Ademais de cumprir a súa función relixiosa era, ou igual que noutros pazos, un nexo de unión entre vos donos e vos veciños dúas seus arredores.

Non pódense pasar por alto as catro espléndidas tallas do retablo, atribuídas a José Gambino. Un compostelán fillo e neto de italianos, formado con Casas Novoa e co portugués Almeida. Ou seu avó, probablemente, tería sido un escultor dá escola florentina afincado en Xénova. A obra deste artista, situada entre as máis prestixiosas dá escultura do século XVIII, foi continuada polo seu xenro José Ferreiro.

A colección artística: tolerante encontro entrar ou pasado e a contemporaneidade

Ou Pazo, desde vos anos dá súa rehabilitación, 1975, trata de ambientarse con mobles e obxectos artísticos. Así é que reúne unha significativa pinacoteca, maioritariamente de autores galegos, verdadeira antoloxía sobre todo dous séculos XIX ós nosos días. Así é que polas súas dependencias repártense obras de autores novecentistas, modernistas e renovadores.

Entre as obras máis antigas destaca unha táboa de estilo flamenco procedente do Hospital de Peregrinos en Compostela, actualmente Hostal dous Reis Católicos. Trátase dun frontal do século XVI, atribuído a Francisco Gallego.

É notable a colección de obras de pintores do XIX, de inspiración romántica, de temática historicista ou costumista como Modesto Brocos, Román Navarro, Dionisio Fierros, Jenaro Carrero, Ovidio Murguía Castro, malogrado pintor, fillo de Rosalía Castro... algúns deles mestres ou coñecidos do neno Pablo Ruiz Picasso nos seus anos de estudo na Coruña. Do século XX, nese abrir ás procuras, ós "ísmos" merece destacar a obra de Villafinez, Alvarez de Sotomayor, LLORÉNS, Seijo Rubio, Juan Luis, de José María Labra, Fernández Sánchez, Isaac Díaz Pardo, entre outros.

Tamén están representados destacados pintores non galegos como Anxo Andrade, Rafael Torre ou Tomás Moragas, con cadros cedidos en depósito polo Museo do Prado, que lograron merecidos premios nas Exposicións Nacionais de Arte.

Ou mobiliario, aínda que ten pezas anteriores, é fundamentalmente do século XIX. Existen tamén outros complementos ornamentais, tallas, porcelanas, traballos tradicionais dá provincia, carruaxes de época, etc. que tratan de achegarnos a unha especie de convivencia tolerante de sensibilidades estéticas representativas dás diversas xeracións que contribuíron a debuxar ese conxunto, ese continente e contido que é ou pazo

A paisaxe mariñá ou xardín, ou bosque...

    Vos pazos son produto dá fidalguía, unha clase que busca emular á alta aristocracia na súa forma de vida. Un elemento de prestixio é ou xardín. Nestes conxuntos harmonízanse na ornamentación varios mundos: ou dá pedra, ou dá auga e ou dás plantas.

    En Mariñán a arquitectura compleméntase coa paisaxe típica dá Mariña que se abre á ría de Betanzos, formada polo río Mandeo. Paraxes que ofrecen marcados contrastes verdes e reflexos que soubo captar ou pintor impresionista Lloréns.

    Ou xardín divídese en tres zonas: ornamental, hortícola e ou arboredo. Uns e outros reflicten as distintas formas de aproveitar ou terreo. En principio era copia do xardín hortícola monacal.

    Ou xardín foi trazado a comezos do século XIX por un xardineiro francés, tomando como base ou que xa existía, moito máis sinxelo. Respecto dá autoría do deseño é posible que ou seu autor fose Mathias Tiebe, que na mesma época se fixo cargo dá reforma dúas xardíns dous pazos dá Ribeira e Vilasuso non concello de Carral.

 Ou labor de introdución de especies converte a lestes espazos de vexetación practicamente en pequenos xardíns botánicos e ou mesmo tempo en depositarios dá flora e a sensibilidade ornamental galega. Isto explica tamén a tradición de considerar que foi aquí onde plantáronse vos primeiros eucaliptos de Europa, enviados polo bispo galego, natural de Tui frei Rosendo Salvado, que ocupaba a diócese de Nova Nursia en Australia.

As especies decorativas compoñen ou grupo máis numeroso e chamativo, con grande diversidade e monumentalidade destacando ou abeto do Cáucaso, vos buxos, vos teixos, ou ciprés de Lawson... etc.

Non xardín hai un pequeno embarcadoiro que ademais de ser utilizado como lugar de lecer servía, a señores e serventes do pazo para atravesar a ría antes dá construción dá ponte do Pedrido.  A partir de 1997 crer ou "xardín dá palabra" , non que ilustres visitantes plantan unha árbore e ou seu pé deixan para ou futuro unha mensaxe.